فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از متن فایل  :

ارزیابی و انتخاب پاسخ‌های خطر پذیری سطح (ریسک پروژه) از طریق یک مدل بهینه سازی چند هدفه و رویکرد اولویت بندی فازی (مطالعه موردی : نیروگاه سیکل ترکیبی آبادان)

چکیده

هدف مدیریت ریسک پروژه افزایش احتمال موفقیت پروژه است و اینکار از طریق شناسایی و ارزیابی نظام مند ریسک‌ها، ارائه روش‌هایی جهت کاهش یا حذف آنها و حداکثرسازی فرصت‌ها صورت می‌گیرد. بررسی ادبیات موضوع نشان می‌دهد هنوز کمبود‌های قابل توجهی در حوزه ارزیابی و انتخاب اقدامات کاهش ریسک پروژه‌ها وجود دارد. مطالعات مربوطه عمدتا مدل‌های مفهومی هستند که شامل بررسی کلی تاثیرات عدم اطمینان بر پروژه‌ها و تعیین استراتژی‌هایی برای کاهش سطح ریسک می‌باشند. به منظور رفع کاستی‌های مذکور، در این مقاله یک چارچوب عملی پیشنهاد می‌شود که ساختار شکست کار، رخدادهای ریسک، اقدامات کاهش ریسک، ریسک‌های ثانویه و تاثیرات آنها را بطور یکپارچه بررسی می‌نماید. مساله در قالب یک مدل بهینه سازی چندهدفه مدلسازی گردیده و ضرایب تابع هدف مربوطه از طریق رویکرد اولویت بندی فازی تعیین شده است. جهت حل مدل، روش‌های دقیق و ابتکاری پیشنهاد گردیده است. علاوه بر این، به منظور اعتبارسنجی مدل، یک مطالعه موردی در پروژه‌های نیروگاهی ایران انجام شده است. بر اساس نتایج کسب شده، مدل پیشنهادی منجر به بهبود قابل توجه زمان، هزینه و کیفیت پروژه می‌شود.

کلمات کلیدی: مدیریت ریسک پروژه، پاسخگویی به ریسک‌ها، مدل‌های بهینه سازی چندهدفه، اولویت بندی فازی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی، پروژه‌های نیروگاهی.

- مقدمه

اغلب پروژه‌های بزرگ در يك محيط پویا و پيچيده اجرا مي‌شوند به نحوی كه عدم اطمينان و ريسك جزء ويژگي‌هاي ذاتی آنها مي‌باشد. اين عدم اطمينان باعث گرديده كه اغلب پروژه‌های کشور در رسيدن به اهداف از پيش تعيين شده موفقيت قابل توجهي كسب ننمايند. این موضوع منجر به مشکلاتی از قبیل عدم توجیه اقتصادی بهره برداری از پروژه ها، کاهش کارآیی و بروز نارضایتی در ذینفعان کلیدی شده است. بر طبق تعریف راهنمای گستره دانش مدیریت پروژه، ریسک عبارت است از یک رخداد غیر قطعی که در صورت وقوع حداقل بر یکی از اهداف پروژه تأثیر می‌گذارد .(PMI, 2008) هدف مدیریت ریسک افزایش احتمال موفقیت پروژه است و اینکار از طریق شناسایی و ارزیابی سیستماتیک ریسک، ارائه روش‌هایی برای اجتناب یا کاهش آنها و حداکثر سازی فرصت‌ها صورت می‌گیرد .(Chapman and Ward, 2003) مدیریت ریسک پروژه یکی از حوزه‌های مهم مدیریت پروژه می‌باشد و برخی محققین مدیریت پروژه را معادل مدیریت ریسک پروژه‌ها تعریف نموده اند. فرآیند مدیریت ریسک به دو مرحله اصلی ارزیابی ریسک‌ها ( شامل شناسایی و تحلیل ریسک‌ها) و پاسخگویی به آنها قابل تقسیم می‌باشد.(Miler, 2005)  بر طبق نظر کانرو (Conrow, 2003) ، تمامی گام‌های فرآیند مدیریت ریسک دارای اهمیت یکسانی بوده و انجام ناقص هر یک از گام‌ها منجر به مدیریت ریسک غیر موثر می‌شود. فرآیند مدیریت ریسک موثر با ارزیابی موثر ریسک‌ها شروع می‌شود و بدون انجام این مرحله، مدیریت ریسک‌ها امکانپذیر است (U.S. DoE, 2005). از طرف دیگر، بسیاری از محققین تاکید نموده اندکه شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها بدون پاسخگویی به آنها مفید نیست .(Hillson, 1999)علی رغم انتشار مقالات متعدد در موضوع مدیریت ریسک، اطلاعات اندکی درباره کاربرد آن در دنیای واقعی موجود است .(Lyons, 2002) طبق نظر محققین مختلف، هیچ مدل جامعی برای ارزیابی اقدامات کاهش ریسک پروژه وجود ندارد .(Ben-David and Raz, 2001)  در راستای رفع برخی از کمبودهای موجود، در این مقاله یک مدل بهینه سازی برای ارزیابی و انتخاب اقدامات پاسخگویی به ریسک‌های پروژه در دنیای واقعی ارائه می‌شود. در این مدل، ساختار شکست کار، رخدادهای ریسک، اقدامات کاهش ریسک، ریسک‌های ثانویه و تأثیرات آنها به‌طور یکپارچه بررسی می‌شود. هدف مدل حداقل سازی زیان کل مورد انتظار است که شامل هزینه اجرای اقدام‌ها و اثرات نامطلوب مورد انتظار بر زمان، هزینه و کیفیت پروژه است. ما از رویکرد اولویت بندی فازی جهت تعیین تبادل زمان، هزینه و کیفیت پروژه استفاده نموده ایم. علاوه بر این، روش‌های دقیق و ابتکاری برای حل مدل پیشنهادی توسعه داده شده است. در نهایت، مدل پیشنهادی در پروژه‌های نیروگاهی پیاده سازی می‌گردد. نیروگاه‌ها یکی از زیرساخت‌های اساسی توسعه اقتصادی کشور می‌باشد. در حال حاضر پروژه‌های نیروگاهی حرارتی متعددی در کشور ما در حال اجرا می‌باشد. اگر چه برنامه ريزى هاى بلند مدت براى ايجاد تنوع در روش هاى توليد انرژى خصوصاً انرژى هاى تجديدپذير مى باشد، ولى نيروگاه هاى حرارتى همچنان نقش اصلی را در توليد انرژى الكتريكى به عهده دارند. به‌طوری‌که در سال 1389 ظرفیت این نیروگاه‌ها در کشور بيش از 60 هزار مگاوات بوده و ایران به عنوان يكى از معدود سازندگان نيروگاه هاى حرارتى محسوب می‌شود. این پروژه‌ها اغلب به روش کلید در دست انجام می‌گردد و پیمانکار عمومی مسئول طراحی، تامین تجهیزات و ساخت می‌باشد. به دلایل متعدد از جمله پیچیدگی فنی، نیاز به منابع ریالی و ارزی قابل توجه، نیاز به تجهیزات خاص و تداخل و همبستگی بین فازهای مختلف، این پروژه‌ها در معرض ریسک‌های متعدد قرار دارند و اغلب آنها انحراف قابل توجهی از اهداف تعیین شده (زمان، هزينه، كيفيت و...) دارند. بنابراین مدیریت موثر ریسک یکی از الزامات حیاتی این پروژه‌ها می‌باشد.

اين مقاله در پنج بخش تنظيم گرديده است. پس از مقدمه، در بخش دوم به مرور اجمالي ادبیات موضوع و پاسخگویی به ریسک‌های پروژه پرداخته می‌شود. در بخش سوم، ضمن تشریح کمبودهای مدل‌های موجود، مدل پیشنهادی و روش‌های حل آن ارائه گردیده است. بخش چهارم به مطالعه موردی اختصاص دارد. در نهايت، نتيجه گيري و تحقیقات آتی در بخش پنجم ارائه مي‌شود.