فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از مقاله  :

گزارش چيست؟

خبر را روایتی یا برداشتی عینی از واقعیت‌ها می دانند كه دارای یك یا چند ارزش خبری باشد و احتمالا تحت تاثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شكل گرفته باشد.از آن جا كه گزارش شكلی از خبر و نوشتار (در رسانه‌های مكتوب) به شمار می‌رود، می توان تعریف خبر را در مورد گزارش نيز تعمیم داد. در این حال  تعریف گزارش چنین خواهد شد:«گزارش روایت یا برداشت خبرنگار است از فراگرد میان دو سوی ارتباط، به منظور دستیابی به واقعیتی كه دارای یك یا چندارزش خبری باشد، این روایت ضمن آن كه تحت تاثیر ویژگی‌های دوسویه فرا گرد ارتباطی است، احتمالا از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی تاثیر می‌پذیرد.»با این تعریف،گزارش دارای خصوصیات زیر خواهد بود:

*  گزارش باید عینی باشد، یعنی كه از تخیل و به كارگیری خلاقیت‌های نویسندگی كه گزارش را از اصل و عینیت لازم دور نگه دارد باید پرهیز كرد، مگر در گزارش توصیفی كه خواهد آمد.

* گزارش برداشت و روایت خبرنگار از یك رویداد، تحول، واقعیت یا شخص است. این خاصیت دو جنبه دارد. اول این كه گزارشگر بنا بر عناصر شخصیتی خود چون تحصیل، گذشته، آرزوها، تجربه و … آن تحول، رویداد، تحول یا شخص را روایت می‌كند، بنابراین از یك رویداد واحد، تحول واحد، واقعیت واحد یا شخص واحد، هر گزارشگر روایتی ویژه خواهد داشت. دوم این كه با این وجود ( چنان كه خواهد آمد ) این برداشت و روایت نمی‌تواند از اصول خبرنویسی و گزارشگری به دور بماند.

 * گزارش، بیانی از فراگرد دو سوی ارتباط است. در یك سو خبرنگار و رسانه مربوط به اوست و  در یك سوی دیگر، رویداد، تحول و … است كه خبرنگار از آن گزارش تهیه می‌كند.

 * گزارش باید دارای یك یا چند ارزش خبری باشد، مانند خبر. گزارشی كه دارای ارزش‌هایی چون فراگیری، شهرت، شگفتی، عدد و رقم، حادثه و … نباشد، دارای جذابیت نیست و نمی‌تواند توجه مخاطب را برانگیزد. توجه به همین اصل است كه گزارش را از سلیقه صرف گزارشگر مصون نگاه می‌دارد. جمع میان دو الزام عینیت داشتن و دارای ارزش یا ارزش‌های خبری بودن، گزارش را از اتكای كامل به سلیقه و سبك گزارشگر مصون نگاه می‌دارد،  ضمن آن كه حتی با جمع این شرط‌ها همچنان خبرنگار به عنوان یك صافی زنده و دارای نظر، برنتیجه گزارش تاثیر جبری خواهد داشت.

 * عوامل درون گروهی و بیرون گروهی بر چگونگی گزارش تاثیر می‌گذارد .عوامل درون گروهی مجموعه‌ای از سلیقه و نظر گزارشگر، روش و خط مشی رسانه و خواست مدیران و مسوولان یك رسانه است. عوامل بیرون گروهی تاثیر گذار، خواست مخاطبان ارزیابی شده‌اند، اما بیرون از حدود تعریف، گزارش به عنوان یكی از هنرهای مهم كار روزنامه نگاری ( چون مصاحبه) در طراوت و زنده جلوه كردن یك رسانه نقش با اهمیتی دارد. رسانه بدون گزارش و مصاحبه، مجموعه‌ای از مقاله‌ها، تفسیرها، نظرها و نوشتارهای دیگر است كه به سبب نداشتن ارتباط با زمینه‌های عینی جامعه، بی‌روح و بی‌اثر جلوه خواهد كرد، از اینروست که دکتر فرقانی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و روزنامه نگار برجسته کشورمان از گزارش به عنوان (چشم عقاب روزنامه نگاری) یاد کرده است.

اهمیت‌ گزارش‌

گزارش‌ در هر نوع‌ آن‌ با هر حجم‌ و در هر رشته‌ از كارهای‌ رسانه‌ای‌ بیش‌ و پیش‌ از هر ویژگی‌ دیگر روایت‌ یک قصه‌ یا ماجراست‌، مثل‌ قصه‌ و داستان‌ كوتاه‌ با این‌ تفاوت‌ بزرگ‌ كه‌ عناصر، حوادث‌، ربط‌ها و اشخاص‌ آن،‌ همه‌ از زندگی‌ بیرونی‌ و واقعی‌ برآمده‌اند، اما واقعیت‌ و عینیت‌ داشتن‌ تنها ویژگی‌ گزارش رسانه‌ای‌ نیست‌.گزارش‌ باید یا آگاهی‌رسان‌ باشد (مخاطب‌ دریابد اگر از آن‌ بی‌خبر بماند، چیزی‌ را از دست‌ می‌دهد)یا غیرعادی‌ و غیرمنتظره‌ باشد (كه‌ مخاطب‌ از كشف‌ آن‌ احساس بیش‌ دانستن‌ كند) یا سرگرم‌ كننده‌ باشد (كه‌ مخاطب‌ را بدون‌ آن‌ كه‌ بداند تا پایان‌ بكشد) یا حتی‌ حسی‌، عاطفه‌ای‌، نكته‌ای‌ و جلوه‌ای‌ انسانی‌ را در مخاطب‌ برانگیزد كه‌ موجب‌ پیدایش‌ دید‌ یا احساسی‌ در او شود.گزارشگر می‌داند یا باید بداند كه‌ جامعه‌ او (عرصه‌ فعالیت‌ رسانه‌ای‌) چه‌ ویژگی‌هایی‌ دارد و مخاطب‌ او كه‌ برای‌ او گزارش‌ تهیه‌ می‌كند، دارای‌ چه‌ ذائقه‌ای‌ است‌.این‌ رابطه‌ اساس‌ فعالیت‌های‌ رسانه‌ای‌ و از جمله‌ گزارشگری‌ است‌.مخاطب‌ با روزنامه‌نگار قراردادی‌ نانوشته‌ دارد. مضمون‌ این‌ قرارداد فرضی‌ چنین‌ است‌:من‌ (مخاطب‌)، به‌ تو (گزارشگر) اعتماد دارم‌ ـ به‌ این‌ دلیل‌ كه‌ مخاطب‌ رسانه‌ تو هستم‌ ـ  از جانب‌ من‌، در جامعه‌ای‌ كه‌ متعلق‌ به‌ همه‌ ماست‌ جست‌وجو كن‌ و با‌ صداقت‌، امانت‌، سرعت‌ و دقت‌، پدیده‌ها را برای‌ من‌ روشن‌كن‌.

بر اساس‌ چنین‌ قراردادی‌، روزنامه‌نگار از سوی‌ مخاطب‌ سمت‌ نمایندگی‌ دارد تا از جانب‌ او با نگاه‌ او و به‌ نمایندگی‌ او در جامعه‌ جست‌وجو كند و جالب‌ترین‌ نكته‌ها را برای‌ او فراهم‌ آورد. این‌ یعنی‌ برخورداری‌ از اعتمادی‌ گسترده‌ كه‌ فقط‌ بار مسوولیت‌ روزنامه‌نگار و گزارشگر را سنگین‌ می‌كند و تداوم‌ این‌ اعتماد بستگی‌ به‌ كاركرد گزارشگر دارد.در گزارش‌ از آنجا كه‌ نسبت‌ به‌ خبر امكان‌ و فرصت‌ بیشتری‌ برای‌ توضیح‌ و تشریح‌ اطلاعات‌، تحول‌ها، آمار، نقل‌ها و وصف‌ها وجود دارد، ارتباط‌ میان‌ مخاطب‌ و روزنامه‌ نگار صمیمی‌تر، عاطفی‌تر و نزدیکتر شكل‌ می‌گیرد. به‌ همین‌ سبب‌ برای‌ روزنامه‌نگار و رسانه‌ از این‌ مسیر امكان‌ گسترده‌ترین‌ ارتباط‌ با مخاطب‌ وجود دارد. تعمیق‌ و معنی‌دادن‌ به‌ این‌ ارتباط‌ از كاركردهای‌ گزارش‌ به‌ شمار می‌آید.وقتی‌ این‌ زمینه‌ ارتباط‌ و اعتماد مهیا باشد،رسانه‌ می‌تواند و باید مفاهیم‌ و آموزه‌های‌ سازنده‌ را به‌ مخاطبان‌ ابلاغ‌ كند. گزارشگر در جامعه‌ای‌ كه‌ نیاز به‌ كار دارد، نیاز به‌ گسترش‌ تولید دارد، نیاز به‌ مبارزه‌ با مفاسد دارد، نیاز به‌ تامین‌ زیر ساخت‌های‌ اساسی‌ سیاسی‌ دارد. نیاز به‌ تامین‌ سلامت‌ محیط‌ زیست‌ دارد و غیره‌، از طریق‌ تهیه‌ و انتشار گزارش‌های‌ اندیشیده‌ شده می‌تواند در تامین‌ این‌ نیازها تاثیر بگذارد. همین‌ جا باید افزود كه‌ رسانه‌ها هرگز به‌ خودی‌ خود، تنها و بدون‌ عزم‌ جمعی‌ و ملی‌ به‌ جایی‌ نخواهد رسید.اهمیت‌ گزارش‌ چنانكه‌ آمد به‌ دلیل‌ لحن‌ و شكلی‌ كه‌ دارد، پدید آوردن‌ محیط‌ ارتباطی‌ و بویژه‌ اعتماد میان‌ مخاطب‌ و رسانه‌ است‌. چنین‌ اعتمادی‌ ( اگر پدید آید ) با ارزش‌ترین‌ دارایی‌ گزارشگر و رسانه‌ در زندگی‌ حرفه‌ای‌ است‌.  در یک جامعه‌ پیشرو این‌ فرآیند مشكل‌ گشا و بسیار سازنده‌ است‌.تصور كنیم‌ كه‌ در جامعه‌ای‌ روزنامه‌نگاران‌ چون‌ سلسله‌ اعصاب‌ حساس‌ همه‌ كاستی‌ها، موفقیت‌ها، نقص‌ها، كج‌روی‌ها، صداقت‌ها، كوشش‌ها، تنبلی‌ها و وظیفه‌شناسی‌های‌ اطراف‌ را زیر نظر بگیرند و پرتویی‌ از همه‌ این‌ها را به‌ رسانه‌ بتابانند. از آن‌ سو ساخت‌ اجرایی‌ كشور چنان‌ به‌ افكار عمومی‌ اهمیت‌ دهد كه‌ خود را پاسخگوی‌ آن‌ بشناسد، دیگر چه‌ كسی‌ جرات‌ كم‌كاری‌، سوءاستفاده‌، تکروی‌ و ستم‌ به‌ خود خواهد داد؟

در جوامعی‌ كه‌ امور اجرایی‌ و اداری‌ اصولا به‌ اصالت‌ گزینش‌ یا حق‌ رای‌ اتكا دارد، مردم‌ با دقت‌ مراقب‌ برگزیدگان‌ خود هستند و اگر از آنان‌ كاستی‌ ببینند، دیگر به‌ آنان‌ رای‌ نخواهند داد. در این‌ جوامع‌ ارزش‌ و اهمیت‌ گزارش‌ رسانه‌ای‌ بیشتر و محسوس‌ است‌.در جوامع‌ رو به‌ توسعه‌، نقش‌ و وظیفه‌ روزنامه‌نگار در برآورد نیازها، علاقه‌ها، سلیقه‌ها و انتظارهای‌ مخاطب‌ حساس‌تر و عمل‌ به‌ آن‌ دشوارتر است‌. مخاطبان‌ در این‌ جوامع‌ مطالبات‌ وسیع‌تر و بیشتری‌ از رسانه‌ها طلب‌ دارند.گزارشگر بویژه‌ وقتی‌ روزنامه‌نگاری‌ و توسعه‌ مطرح‌ باشد، كاركرد ویژه‌ای‌ می‌یابد. در این‌ عرصه‌ گزارشگر باید به‌ جای‌ پرداختن‌ به‌ احساسات‌ و تاكید بر نكته‌های‌ سرگرم‌ كننده‌ و عاطفی‌ به‌ جنبه‌های‌ جدی‌تر اخلاق‌ اجتماعی‌ چون‌ كار، تولید، صرفه‌جویی‌، قانون گرایی‌، آموزش‌، بهداشت‌ و غیره‌ بپردازد.گزارشگر پدیده‌ها، زمینه‌ها و موضوع‌های‌ تازه‌ را هر روز به‌ مخاطب‌ عرضه‌ می‌كند و با هر مورد، دری ر‌ا فراروی‌ جامعه‌ می‌گشاید. این‌ روند به‌ معنای‌ غنی‌كردن‌ فرهنگ‌ اطلاع‌رسانی‌ است، ضمن‌ آن‌ كه‌ به‌ همراه‌ مفاهیم‌ تازه‌، زبان‌ و فرهنگ‌ نوتری‌ به‌ جامعه‌ عرضه‌ می‌شود.دیوید رندال‌،روزنامه‌نگار انگلیسی‌ می‌گوید: «فهرست‌برداری‌ و توجه‌ به‌ مجموعه‌ گزارش‌های‌ رسانه‌ای‌ در یک جامعه‌ به‌ روشنی‌ جهت‌گیری‌ فكری‌ و دل‌مشغولی‌ یک جامعه‌ را نشان‌ می‌دهد. »در مورد خبر نمی‌توان‌ چنین‌ ادعایی‌ كرد، چون‌ معمولا خبر به‌ محیط‌ وارد می‌شود،اما گزارش‌ را گزارشگر و رسانه‌ تهیه می‌كنند. در كشور ما با این‌ كه دشواری‌های‌ كار گزارش‌ و كوچک بودن‌ سازمان‌های‌ خبری‌ مانعی‌ بر سر راه‌ توسعه‌ گزارش‌نویسی‌ بخصوص‌ انواع‌ جدی‌تر آن‌ است‌، در حرفه‌ گزارشگری‌ شگردها و شیوه‌های‌ نو وارد حیطه‌های‌ خبر، یادداشت‌ و حتی‌ نقد مقاله‌ شده‌ است‌، زیرا معیارهای‌ گزارش‌نویسی‌ به‌ تجربه روان‌ترین‌ شیوه‌ ارتباط‌ رسانه‌ای‌ شناخته‌ می‌شود.

ویژگی‌های‌ گزارش‌ :

گزارش‌ نویسی‌ از جمله‌ كارهای‌ با اهمیت‌ و جذاب‌ در كار روزنامه‌نگاری‌ است‌.  گزارش‌ و مصاحبه‌ از آن‌ جا كه‌ از زندگی‌ مردم‌، شخصیت‌ها، پدیده‌ها، رویدادها و... و در واقع‌ به‌ نمایندگی‌ از سوی‌ مخاطبان‌ تهیه می‌شود از زنده‌ترین‌ و خواندنی‌ترین‌ مطالب‌ یک روزنامه‌ است‌. با توجه‌ به‌ تعریفی‌ كه‌ از گزارش‌ ارایه‌ شد، رسانه‌ موضوع‌های‌ مصاحبه‌ و گزارش‌ را از روی‌ تجربه‌ و تحقیق‌ و از میان‌ موضوع‌های‌ مورد توجه‌ مخاطب‌ و با ارزش‌های‌ خبری‌ مورد نظر او برمی‌گزیند،گویی‌ از طریق‌ مصاحبه‌ و گزارش‌ با مخاطب‌ گفت‌وگو می‌كند.با چنین‌ ملاحظه‌ای‌ گزارشگر در تمامی‌ جریان‌ تدارک مصاحبه‌ و گزارش‌ باید به‌ طور دائم‌ حضور مخاطب‌ خود را در كنار یا مقابل‌ خود احساس‌ كند. روشن‌ است‌ كه‌ ما از روی‌ عادت‌، لحن‌ و شیوه‌ سخن‌ گفتن‌ یا نامه‌ نگاری‌ خود را با زمینه‌های‌ مشترک با طرف‌ مكالمه‌ یا مكاتبه‌ مطابقت‌ می‌دهیم‌. بخشی از این‌ مطابقت‌ مربوط به‌ سطح‌ نوشتار، بخشی‌ موضوع‌های‌ مورد علاقه‌ دو طرف‌، بخشی‌ نیازها و علاقه‌های‌ مشترک و بخشی،‌ اشاره‌های‌ پیشتر تعریف‌ شده‌ است‌، به‌ همین‌ سبب‌ ما ممكن‌ است‌ به‌ گفت‌وگوی‌ دو نفر گوش‌ بسپاریم‌ یا نامه‌ كسی‌ به‌ كسی‌ را بخوانیم‌، اما نكته‌ها و موردهایی‌ را نتوانیم‌ درک كنیم‌.با توجه‌ به‌ آن‌ چه‌ ذكر شد برای‌ آن‌ كه‌ گزارش‌ با هدف‌های‌ ارتباط‌ و انتقال‌ نزدیکتر باشد، باید نكات‌ زیر در آن‌ رعایت‌ شده‌ باشد: